Wyjazd do Wielkiej Brytanii w poszukiwaniu pracy to decyzja, która często wymaga odwagi, determinacji i sporo cierpliwości. Dla wielu Polaków życie na Wyspach to szansa na lepsze zarobki, stabilność finansową i nowe doświadczenia. Ale by naprawdę skorzystać z tego, co UK ma do zaoferowania, trzeba wiedzieć, jak poruszać się w gąszczu lokalnego prawa pracy.
Przyznaj, ilu z nas zaczynało pracę “na szybko”, bez dokładnego sprawdzania kontraktu, nie wiedząc, czy przysługuje nam płatny urlop albo ile dokładnie godzin musimy przepracować? A potem zdziwienie, że pensja się nie zgadza albo przerwy są za krótkie…
Czas to uporządkować. Ten tekst to konkretna, przystępna i szczera rozmowa o tym, co każdy Polak pracujący w UK powinien wiedzieć o swoich prawach i obowiązkach.
Twoje prawa jako pracownik – umowy i podstawy
W Wielkiej Brytanii ochrona pracownika zaczyna się od konkretów. Zatrudniony jesteś? To znaczy, że masz prawo do:
- jasnej informacji o warunkach zatrudnienia – najlepiej na piśmie, i to od pierwszego dnia pracy,
- płacy minimalnej (o tym za chwilę),
- odpowiednich przerw i limitu godzin,
- urlopu – nawet jeśli jesteś zatrudniony na zero godzin,
- ochrony przed niesłusznym zwolnieniem po 2 latach pracy.
Masz umowę? Świetnie. Nie masz? Nie panikuj, ale działaj. Nawet jeśli nie dostałeś formalnego dokumentu, pracodawca ma obowiązek przekazać tzw. “written statement of employment particulars” – dokument, który jasno mówi, na jakich warunkach pracujesz.
👉 Pro tip: Zrób kopie wszystkiego. Maile, smsy, payslipy – mogą się przydać w razie konfliktu.
Płaca minimalna w 2025 roku – ile i dla kogo?
Od 1 kwietnia 2025 roku obowiązują nowe stawki minimalne ustalone przez brytyjski rząd. I co ważne – niezależnie od narodowości, każdemu legalnie pracującemu przysługuje minimalna stawka godzinowa.
Oto aktualne stawki:
- £11.44/h dla osób powyżej 21. roku życia
- £8.60/h dla wieku 18-20 lat
- £6.40/h dla młodszych pracowników (16-17 lat)
- £6.40/h – płaca dla uczniów w ramach “apprenticeship” (tylko w pierwszym roku)
W praktyce?
Pracujesz 40h tygodniowo i masz ponad 21 lat – znaczy, że Twoja wypłata nie może być niższa niż £457,60 tygodniowo (na rękę dostaniesz mniej po podatkach, ale brutto tyle powinno się zgadzać).
Niektóre sektory, jak opieka społeczna, magazyny, gastronomia – mają niestety reputację zaniżania płac, zwłaszcza przy “agencyjnej robocie”. Uważnie sprawdzaj payslipy. Jeśli coś się nie zgadza – reaguj.
Urlopy, L4 i świadczenia – co ci przysługuje?
Nawet jeśli czujesz, że powinieneś “zapieprzać bez gadania”, warto pamiętać, że odpoczynek i godne warunki to nie luksus – to Twoje prawo jako pracownika.
Urlop wypoczynkowy
Każdy pracownik ma prawo do minimum 28 dni płatnego urlopu rocznie (wliczając tzw. bank holidays). Pracujesz na część etatu? Urlop przysługuje proporcjonalnie.
Chorobowe (Statutory Sick Pay – SSP)
Jeśli chorujesz dłużej niż 3 dni z rzędu i zarabiasz minimum £123 tygodniowo (dane z 2025), możesz ubiegać się o SSP – to £116.75 tygodniowo przez maksymalnie 28 tygodni. Nie brzmi jak fortuna, ale warto wiedzieć, że to istnieje, i złożyć wniosek.
Inne świadczenia
- Maternity/Paternity Leave – urlopy macierzyńskie i ojcowskie z możliwością świadczeń od państwa lub pracodawcy.
- Holiday Pay – nawet przy umowach agencyjnych masz prawo do płatnych wakacji.
- Workplace Pension – większość pracowników jest automatycznie zapisywana do systemu emerytalnego. Warto to monitorować.
Co zrobić, gdy pracodawca łamie prawo?
To pytanie słyszałem dziesiątki razy, pracując jako doradca migracyjny w jednej z fundacji wspierających Polonię. Najczęstsze problemy?
- Zwlekanie z wypłatą
- Zmiana grafiku bez porozumienia
- Nieprzyjemna atmosfera i mobbing
- Niesłuszne zwolnienie
Pierwszy krok: rozmowa. Często działa. Drugi: pisemna skarga (grievance) i kontakt z HR. Trzeci: pomoc z zewnątrz.
Gdzie szukać wsparcia?
- ACAS (Advisory, Conciliation and Arbitration Service) – bezpłatne i profesjonalne wsparcie, tel. 0300 123 1100 (https://www.acas.org.uk/)
- Citizens Advice Bureau – lokalne biura, które znają się na rzeczy
- Polskie organizacje społeczne – np. POSK, My Future London, Polish Social and Cultural Association
Zgłoszenie sporu do Employment Tribunal to ostateczność, ale bywa skuteczna. Masz 3 miesiące od zdarzenia, by zacząć procedurę.
Obowiązki podatkowe i składki – nie tylko dla księgowych
Nie lubimy o tym myśleć, ale podatki to część życia.
Masz jedno źródło dochodu i pracujesz “na etacie”? Większość rzeczy ogarnia pracodawca w ramach systemu PAYE (Pay As You Earn). Co miesiąc dostajesz wypłatę pomniejszoną o podatek dochodowy (Income Tax) i składki na ubezpieczenie (National Insurance).
W roku podatkowym 2025/26:
- Personal Allowance (kwota wolna od podatku): £12,570
- NI Class 1: zaczyna się od zarobków powyżej ok. £1,048 miesięcznie
Ale jeśli:
- prowadzisz własną działalność (self-employed),
- masz dodatkowe dochody,
- lub pracujesz na dwóch etatach
to warto zrobić Self Assessment i rozliczyć się samodzielnie do 31 stycznia po zakończeniu roku podatkowego.
👉 Tip z życia: Używaj oficjalnej strony HMRC i nigdy nie klikaj w przypadkowe linki ze „zwrotem podatku” – oszustwa się zdarzają.
Czasem nie chodzi o pieniądze, tylko o godność
Na koniec – takie trochę osobiste przemyślenie. Po rozmowach z setkami Polaków mieszkających w UK wiem jedno: najbardziej boli brak szacunku. Kiedy jesteś traktowany jak tani robotnik, nie jak człowiek.
Ale wiedza to siła. Znasz swoje prawa? Trudniej cię oszukać. Masz wsparcie? Nie jesteś sam.
Jeśli pracujesz w Wielkiej Brytanii – pamiętaj, masz prawo do uczciwego traktowania. I nie ma w tym niczego “rozczeniowego”, jak to niektórzy próbują wmówić. To po prostu fair.
Zadbaj o siebie – prawnie, finansowo i psychicznie. A jeśli coś cię niepokoi – nie czekaj, działaj. Krok po kroku.
Frequently Asked Questions
Czy Polak może pracować w UK bez dokumentów po Brexicie?
Nie. Po Brexicie konieczne jest posiadanie statusu rezydenta (Settled/Pre-Settled Status) lub wizy pracowniczej. Praca bez ważnego statusu jest nielegalna i niesie poważne konsekwencje, również dla pracodawcy.
Ile dni urlopu przysługuje, jeśli pracuję na pół etatu?
Urlop nalicza się proporcjonalnie na podstawie wymiaru czasu pracy. Jeśli pracujesz połowę etatu, oznacza to mniej więcej 14 dni płatnego urlopu rocznie (łącznie z bank holidays). Warto poprosić o dokładne wyliczenie w HR lub skorzystać z kalkulatora urlopu na stronie gov.uk.
Co zrobić, jeśli dostaję mniej niż płaca minimalna?
Masz prawo złożyć skargę do HMRC (Her Majesty’s Revenue and Customs) przez formularz online lub anonimowo, telefonicznie. Pracodawca może zostać ukarany grzywną i zmuszony do dopłaty zaległej pensji.
Czy mogę iść na L4 bez zwolnienia lekarskiego?
Tak, ale tylko przez pierwsze 7 dni. Później obowiązkowe jest przedstawienie zaświadczenia od lekarza (fit note) w formie papierowej lub elektronicznej.
Czy muszę sam rozliczać się z podatku jako pracownik?
Nie, jeśli jesteś na umowie o pracę i masz jedno źródło dochodu. Wtedy rozliczeniem zajmuje się pracodawca przez system PAYE. Wyjątkiem są sytuacje, gdy masz dodatkowe dochody – wtedy samodzielne rozliczenie przez Self Assessment jest konieczne.
Jeśli ten artykuł okazał się pomocny – podziel się z innymi. Może właśnie ktoś z Twoich znajomych szuka odpowiedzi, ale nie wie, gdzie zacząć.
Masz pytania lub chcesz się podzielić swoim doświadczeniem z pracą w UK? Napisz w komentarzu lub odezwij się na maila. Pomagamy sobie – razem jest łatwiej.
